Blog

Rybołówstwo na rzece Odrze

By Město Odry In Aktualnie, Uncategorized

Rybołów sportowy i rekreacyjny w zalewie rzeki Odry ma długą tradycję, na przykład w roku 1873 założony został związek rybacki w Opavie. Więcej niż 100 lat łowienie ryb na wędkę organizują rybackie związki i organizacje, połączone dziś w Czeski Związek Wędkarski (ČRS). To stowarzyszenie obywatelskie prowadzone Stowarzyszeniem Terytorialnym Północnej Moravy i Śląska zawiera 60 miejscowych organizacji z prawie 50.000 aktywnych członków, dzieci i młodzieży. Każdemu zainteresowanemu jest umożliwiony rybołów w rewirach ČRS, ale na warunkach określonych w przepisach ustawy nr 99/2004 Sb, o rybołówstwie i jego przepisach wykonawczych nr197/2004 Sb, z późniejszymi zmianami.

 

Czeski związek wędkarski, z zachowaniem swoich historycznych podstaw i tradycji narodowych organizowanego wędkarstwa, skupia uwagę na zarybianiu rybackich rewirów, produkcji ryb wylęgowych, prowadzi statystyki wyłowu ryb, zapewnia ochronę wędkarskich rewirów (straż rybacka), dba o środowisko i czystość wód, angażuje się do międzynarodowych akcji, pełni funkcję edukacyjną i informacyjną, pracuje z dziećmi i młodzieżą, reprezentuje Czechy w wędkarstwie sportowym (zawodowym).

 

Praktycznie wszystkie wody powierzchniowe są aktualnie uwzględnione do rewirów rybackich, rozdzielonych na wody pstrągowe i poza-pstrągowe. Są uwzględnione do wspólnego rybołowa Czeskiego związku wędkarskiego i ważności cało-związkowych uprawnień. Egzekwowanie praw połowowych nie jest wykonywane u stawów przeznaczonych do produkcji zapasów (rybacy produkcyjni), zbiorników z wodociągowym wykorzystaniem i ciekach należących do terytorium wojskowego Libava.

 

Odra ma źródło na wzgórzach Oderskich u gminy Kozlov na wysokości 632 m n. p. m. Całkowita długość biegu to 861 km, z czego trasa na terytorium Czech ma 131,4 km. Czechy opuszcza w profilu
granicznym Kopytov na zbiegu z Olszą w wysokości 196 m nad poziomem morza. Odra ma ujście w morzu Bałtyckim, przy czym średni przepływ w ujściu ma 610 m3/s a całkowita powierzchnia zlewiska w tym profilu ma 118 600 m2. Dorzecze Odry ma najgęstszą sieć rzeczną (1,02 km/km2) w porównaniu z innymi systemami rzecznym w Czechach (dorzecze Moravy 0,84 km/km2, czeska część dorzecza Labe 0,66 km/km2) i najbardziej niestabilny reżim przepływowy w sieci hydrologicznej Czech.

 

Wędkarski idyll wieczorowy

 

Rzeka Odra jest rozdzielona do rewirów rybackich (oprócz terenu wojskowego Libava) oznaczona numerami Odra 1 aż Odra 8, z czego Odra 8 należy do rewiru pstrągowego a Odra 1-7 do poza -pstrągowego, które zagospodarowują odpowiednie miejscowe organizacje. Mimo inne należy do rewiru Odry wiele ślepych ramion (meandry Odry) i wybudowane napędy wodne.

 

471 063 ODRA 1 – MO ČRS Bohumín – 14 km, 52 ha. Od stacji granice w Kopytowie aż do mostu drogowego w Hruszowie łącznie z Buhumińską i Vrbicką strugą od ujścia do Odry po obiekt rozdzielający w Rychvaldě. Nieodłączną częścią rewiru jest ślepe ramię Odry połączone z Kaliszowym jeziorem.

 

471 065 ODRA 2 – MO ČRS Ostrava – 12 km, 30 ha. Od mostu drogowego w Hruszowie aż do jazu w Ostrawie – Zábřeh – Pískové Doly.

 

471 066 ODRA 2A – MO ČRS Ostrava. Ślepe ramiona i jeziorka (Pod Oderkou, Bulhara, basen w Svinově, Rezavka dolna i górna, Zábřeh pod VŽ).

 

471 067 ODRA 3 – MO ČRS Ostrava – 13 km, 15 ha. Od jazu w Ostravě – Zábřehu – Pískové Doly aż po ujście rzeki Lubiny w Košatce nad Odrou.

 

471 068 ODRA 3A – MO ČRS Ostrava. Ślepe ramiona i jeziorka (Zábřeh u VŽ, Výškovické tůně, Polanecké tůně).

 

471 069 ODRA 4 – MO ČRS Jistebník – 6 km, 9 ha. Od ujścia Lubiny v Košatce nad Odrou aż po most w Petřvaldíku.

 

471 070 ODRA 4A – MO ČRS Jistebník. Ślepe ramiona i jeziorka (Bergrovo, Tůmovo, Gelnarovo).

 

471 071 ODRA 5 – MO ČRS Studénka – 21 km, 23 ha. Od mostu w Petřvaldíku aż do ujścia Jičínky do Odry Na Valše.

 

471 072 ODRA 5A – MO ČRS Studénka. Ślepe ramiona i jeziorka (Slaňáky, Koňské, Důlské, Lesní).

 

471 216 ODRA 5B – MO ČRS Pustějov. Ślepe ramiona i jeziorka (Bergrovo, Pustějov).

 

471 073 ODRA 6 – MO ČRS Studénka – 16 km, 16 ha. Od Ujścia Jičínky na Valše po jaz v Mankovicích z napędem w zalewie  cieku włącznie.

 

471 075 ODRA 7 – MO ČRS Vítkov – 8 km, 11 ha. Od jazu v Mankovicích aż po jaz u tartaku w k. ú. Loučka łącznie z dopływami.

 

473 059 ODRA 8 – MO ČRS Vítkov – 15 km, 19 ha. Od jazu u tartaku w gminie Loučka aż do ujścia Budišovky za wszystkimi dopływami.

 

Mimo-pstrągowy okręg rybacki 471 216 ODRA 5B – Pustiejowskie jezioro – MO ČRS Pustiejow.

 

To rozdzielenie rewirów zostało ustalone na podstawie rybiego osiedlenia rzeki Odry, które można w podłużnym profilu rozdzielić na trzy pasy, przy czym w lipanowym i parmowym paśmie dochodzi do przedstawionej zamiany odcinków w różnymi rodzajami rybich społeczeństw. Pstrągowe pasmo sięga od źródlanego obszaru w rz.km 128 po zbieg z Budziszowką w rz. Km 98 km, gdzie jest ichtiocenoza tworzona rybim osiedlaniem typu Salmo, w występującymi rodzajami: pstrąg, lipień pospolity, strzebla potokowa, głowacz pospolity, głowacz pręgopłetwy, minóg strumieniowy. Wartością dominacji ilości i biomasy na tym odcinku przeważa pstrąg.

 

Lipanowy pas na trasie określonej około rz. Km 98-75 z równocześnie występującymi przemijającymi społecznościami od typu Salmo – Thymallus – Leuciscus na odcinku ograniczonym około rz. Km 98 – 86. Odcinek w rz. Km 86 – 75, potem z przemijającymi społeczeństwami do typu Leuciscus – Barbus – Chondrostoma.W nawiązującej części cieku od rz. Km 98 do profilu Jakubczowice w rz. Km ok. 89 je rodzajowy skład ichtiocenozy wzbogacony o występowanie pstrąga tęczowego, lipienia pospolitego, klenia i klenia pospolitego. Znacznie liczniejsza jest populacja pstrąga tęczowego i lipienia pospolitego, który jest hodowany ČRS. Odcinek ograniczony ok 86 – 75, który był przed uprawami cieku osiedlony społeczeństwem Salmo – Thymallus, jest teraz zoną przejściową między społeczeństwem typu Salmo – Thymallus a Leuciscus – Barbus – Chondrostoma, gdzie zaczynają występować przedstawiciele reofilnych gatunków poza-pstrągowych wód.

 

Na danej trasie było potwierdzone występowanie 27 gatunków ryb (pstrąg pospolity, pstrąg tęczowy, lipań, minóg strumieniowy, strzebla potokowa, głowacz pospolity, głowacz pręgopłetwy, kleń, kleń pospolity, jelec pospolity, płotka, wzdręga, brzana pospolita, kiełb pospolity, czebaczek amurski, śliz pospolity, okoń pospolity, węgorz europejski, karp, karaś srebrzysty, lin, leszcz, szczupak pospolity, sandacz pospolity, sum pospolity, amur biały, miętus pospolity). Rybie społeczeństwo jest tworzone nie tylko przedstawicielami reofilnych gatunków ryb, ale również i z całkiem obszernym występowaniem innych bocznych gatunków ryb nietypowych dla lipanowego pasma, na które wpływa rybackie zagospodarzenie ČRS lub które się dostały z pobliskich stawów.

 

Parmowe pasmo o długości ok. 79 km, ograniczone około rz.km 75 – 0 (z zoną pasma przejściowego między parmowym i drugorzędnie cejnowym pasmem na trasie ograniczonej rz. km 19 – 10). Na trasie toku ograniczonym rz.km 75 – 0,0 jest społeczeństwo rybne Odry tworzone gatunkmi społeczeństwa typu Leuciscus – Barbus – Chondrostoma, z udowodnionym występowaniem wszystkich kluczowych gatunków ryb danego typu społeczeństwa. Stosunek przedstawicielstwa poszczególnych gatunków ryb w biomasie i ilości zmienia się ale wyraźnie w zależności od mikro habitatu poszczególnych odcinków i zarybiania ryb przez ČRS.

 

Wiosenny wyłów ryb przeznaczony do zarybienia okręgu.

 

W danym profilu było potwierdzone występowanie razem 32 przedstawionych gatunków ryb ( pstrąg pospolity, pstrąg tęczowy, lipań, minóg strumieniowy, strzebla potokowa, kleń, kleń pospolity, jelec pospolity, płotka, wzdręga, brzana pospolita, kiełb pospolity, czebaczek amurski, śliz pospolity, okoń pospolity, węgorz europejski, karp, karaś srebrzysty, lin, leszcz, szczupak pospolity, sandacz pospolity, sum pospolity, amur biały, miętus pospolity, piekielnica, ukleja pospolita, boleń pospolity, głowacz białopłetwy, różanka pospolita, tołpyga, jazgarz).

 

W ramach tej trasy, na odcinku ograniczonym rz.km 16 – 10, blisko zbiegu Odry z Opavą do zbiegu Ostravicy w Ostravě – Hrušově, było znalezione rybie osiedlenie, które swym składem odpowiada zonie przejściowej między społeczeństwem typu Barbus – Chondrostoma i typu Abramis – Rutilus. W przestrzeni głębokich i kilkaset metrów długich jazowych wstrzymań, odnotowane jest trwałe występowanie leszcza, przedstawicielstwo którego wyraźnie wzrosło po powodzi w lipcu 1997, kiedy masowo uciekał z systemów stawowych w Studence, Jistebniku i Polance. Na trasie Odry od zbiegu z Ostravicą w rz.km 10 do profilu granicy państwowej, gdzie rzeka z wielu względów (nachylenie, winięcie, struktura sedymentów) zyskuje naturalny charakter, było odnotowane społeczeństwo typu Barbus – Chondrostoma. W przedstawionych ramionach rzeki Odrz są populacje piskorza.

 

W związku z ilościowymi wartościami osiedlenia rybnego można rzekę Odrę uważać za przeciętny ciek dorzecza Odry. Mimo nadzwyczajnie zachowanych warunków przyrodniczych w profilu nad Ostravą (meander graniczny Odry), jest na cieku bardzo niska ilość populacji fytofilnych gatunków ryb, oczywisty jest również bardzo niski udział drapieżnych gatunków ryb. Na wielu obszernych odcinkach zauważono nienaturalnie małe populacje kluczowych reofilnych gatunków świnki pospolitej i brzany pospolitej. Niewielkie populacje tych gatunków są z największym prawdopodobieństwem wynikiem ważnego naruszenia ciągłości rzecznej budowlami poprzecznymi, a głównie jazami i poziomami zlewni. Znaczący wpływ na populacje tych ryb miała predacja kormorana zwyczajnego. Wyżej wymienione budowle są w większości przypadków absolutnymi barierami migracyjnymi i broni w naturalnych migracjach na tarło. Długoterminowa egzystencja barier migracyjnych prowadziła, bez wahania, do drastycznego zmniejszenia wcześniejszej ilości brzany pospolitej i w szczególności świnki pospolitej.

 

Trzeba wspomnieć również, że doszło i do wymarcia szczodrych pierwotnych gatunków ichtiofauny w dorzeczu Odry jak np. karaś pospolity, słonecznica pospolita i certa, gdzie do wymarcia tych gatunków ryb przyczyniło się wiele negatywnych faktorów. Węgorz europejski poruszał się pierwotnie w systemie rzecznym Odry, gdzie przebiegał jego naturalny rozwojowy cykl (katadromiczne wędrówki). W dzisiejszych czasach z powodu wielu negatywnych faktorów występowanie węgorza w pełni zależy na dowozie i zarybianiu w stadium „monté“, który dokarmia ÚS ČRS Ostrava do wielkości 20 – 30 cm i potem wrzuca do cieków i zbiorników.

 

 

Aktualny stan ichtiofauny jest wynikiem działania wielu czynników, z których, oprócz geologiczno-morfologicznych, najważniejsze są antropogeniczne wpływy. Do najważniejszych przyczyn, które mają wpływ na rozwój ichtiofauny są: Uprawy cieków wodnych i prace wodne, zanieczyszczenie wody, działanie MVE (małych elektrowni wodnych), rybołówstwo, wędkowanie sportowe i niepierwotne gatunki ryb, hydrologiczny i cieplny reżim.

 

Zatrzymały się prawie wszystkie regulacje małych cieków w ramach tzw. melioracji, ale potrzebna rewitalizacja jest realizowana w bardzo ograniczonym zakresie (ustawy, stosunki własnościowe). Dalej, niestety, nie udało się ograniczyć negatywnych skutków w przeszłości realizowanych zmian wielkich cieków, włączając przeciwpowodziowe regulacje, na ich terenach zalewowych. Właśnie tu doszło i ciągle dochodzi, do degradacji pierwotnych charakterystycznych aluwialnych biotopów wodnych goszczących najbardziej zagrożone rybie społeczeństwa.

 

W przeciągu ostatnich 30 lat doszło do wyraźnego ograniczenia intensywności dewastujących i ryzykownych czynników mających wpływ na rozszerzenie i stan populacji poszczególnych gatunków naszej ichtiofauny. Stopniowo ograniczył się niszczący wpływ zanieczyszczeń z przedsiębiorstw produkcyjnych, aglomeracji mieszkaniowych i zdrojów punktowych, za pomocą budowania ČOV (oczyszczalni ścieków) lub zamykaniem fabryk. Między fenomeny możemy umieścić, w dzisiejszych czasach, polutanty na bazie preparatów hormonalnych i antybiotyk.

 

Wyraźny aż dewastujący udział na populację niektórych gatunków ryb ma wpływ rybożernych predatorów tj. kormorana zwyczajnego i wydry europejskiej. Miejscowo mogą mieć negatywny wpływ na ryby, czasami na minogowate jak i inne gatunki jak np. czapla siwa, bocian czarny lub nurogęś.

 

Kormoran z wyłowionym dorosłym węgorzem rzecznym

Ostatnimi czasy rozrasta się nowy negatywny fenomen w postaci zwiększonego użytkowanie energetycznego potencjału wody za pomocą małych elektrowni wodnych i z tym związanych niekorzystnych oddziaływaniach na przepływowy reżim cieków rzecznych i migracji ryb. Ogłaszane rewitalizacje ekosystemów rzecznych „są realizowane” wyłącznie formą budowy przejść rybnych głównie w związku z energetycznym wykorzystaniem podmiotowego profilu, co osłabia ewentualne korzyści odblokowania bariery migracyjnej. Również tzw. przeciwpowodziowe regulacje, i gdyż mają niewątpliwe uzasadnienie społeczne, mają zwykle negatywny wpływ na wodną biotę, łącznie z rybami. Działania kierujące do rozszerzenia żeglowności rzek, łącznie z tzw. żeglowaniem rekreacyjnym, mają w większości przypadków negatywny wpływ na biocenozy wodne, który jest często bagatelizowany przez podkreślenie społecznych korzyści. Dorzecze Odry pokrywa 9% terytorium Czech jej bezpośrednie połączenie ze środowiskiem morskim jest limitowane rzędem przeszkód na terytorium Polski. W ramach przygotowania Międzynarodowego planu dorzecza Odry ale były ustalone środki umożliwiające wolny ruch organizmów w ramach ważnych odcinków cieku na terenie obu państw.

Wyraźny wpływ na populację ryb przedstawiają gatunki, które są obiektem zainteresowania sportowego wędkowania i rybołówstwa. W Czechach praktycznie wszystkie tzw. wolne wody są częścią rewirów rybackich i w ramach ich zagospodarowania są wybrane populacje ryb w rożnej mierze umacniane zarybianiem zapasami zyskanymi w ramach kontrolowanego sztucznego chowu. Pozostaje pytanie jaki wpływ ma na ocenę obszaru, rozszerzenie rzędu gatunków, jeśli wzięlibyśmy pod uwagę tylko naturalne występowanie i samoreprodukcję populacji. Specyficzny negatywny fenomen przedstawiają niepierwotne gatunki inwazyjne. Udowodniony negatywny wpływ na niektóre składniki pierwotnej ichtiofauny, a dokładnie na karasia pospolitego i słonecznicę pospolitą, ma drugorzędny kompleks karasia srebrzystego i czebaczka amurskiego. Również i u innych niepierwotnych gatunków można przyjąć w niektórych aspektach bezpośredni lub pośredni konkurencyjny aż depresyjny wpływ na gatunki domowe (amur biały, tołpyga, pstrąg źródlany, pstrąg tęczowy).

Na nowo odnotowanym niebezpieczeństwem dla rybich społeczeństw, przeważnie zamieszkujących drobne cieki i biotopy w terasach rzecznych wielkich cieków, są długie okresy sucha i ograniczenie rozlewów powodziowych, wiodących czasami aż do wysychania wspomnianych lokalizacji. Temu zjawisku jest w przyszłości przewidziana, w związku ze zmianami klimatycznymi,
zwiększona uwaga.

Specyfikacje i następujące posądzanie wagi tych wpływów, które na pierwotną ichtiofaunę wpływają głównie negatywnie, są koniecznym warunkiem na zmniejszenie ich wpływu lub całkowitej ich eliminacji. Przedstawione czynniki miały na strukturę społeczeństw rybnych, bądź bezpośredni negatywny wpływ lub w wyniku wywołanej zmiany fizycznych warunków, lub wniesieniem nowych elementów do ekosystemu, znacznie pogorszyły warunki dla pierwotnych społeczeństw rybnych.

Autor: Daniel Gebauer

Český rybářský svaz