Blog

Obszar krajobrazu chronionego Poodrza

By Město Odry In Aktualnie, Uncategorized

CHKO Poodří znajduje się w Morawskiej bramie niedaleko Ostrawy, która jest częścią rozległej przemysłowej aglomeracji. Dal wielu zaskakującym jest fakt, że w kulturowo rolniczej krainie z względnie gęstym osiedleniem a co więcej w korytarzu komunikacyjnym, zachował się teren ze znaczącymi przyrodniczymi wartościami.

 

CHKO Poodří ogłoszona została w roku 1991 a w r. 2017 była znowu ogłoszona – były zmienione jej granice. Jest to druga najmniejsza kraina chroniona w Czechach o rozmiarze 81,5 km2.. Zaczyna na brzegu miasta Ostrawy i ciągnie się w wąskim pasie ok 35 km naprzeciw prądu rzeki Odry aż do gmin Vražné i Mankovice niedaleko miasta Odry. W odróżnieniu od większości naszych chronionych terenów krajobrazowych i parków narodowych, które są górzyste lub krasowe, należy Poodří do rodzajów nizinnych. Te są ogólnie mniej częste, dlatego że teren w nizinach jest stale pod większym cywilizacyjnym ciśnieniem i zachowują się tylko fragmenty tradycyjnej krainy bez zabudowań lub obszernego zagospodarowania.

 

Poodří ma i inne specyfikacje i wyjątki. Pierwszym z nich jest sam rzeka Odra, która jest naturalną osią terytorialną i która ma – jako jedna z niewielu rzek średniej wielkości w Czechach – w wielkiej części cieku rzeki na terytorium chronionym naturalny charakter meandrującej nizinnej rzeki. Meander w miękkich gliniastych zalewach corocznie zmienia swój kształt, prądowe odcinki zmieniają się z cieśninami, żwirowe zalewy z ostrymi brzegami, w korycie znajdziemy wywrócone drzewa, które są zanoszone nanosami bagiennymi. Miejscami powstają przy przerwaniu ramion, które stopniowo zarastają roślinnością i przypominają niedostępną dżunglę. Te żywe naturalne procesy dynamiki rzecznej mogą odwiedzający odbierać jako coś innego niż na co są normalnie przyzwyczajeni u naszych regulowanych potoków i rzek – jako doświadczenie z puszczy.

 

Meandry rzeki Odry w CHKO Poodří

 

CHKO Poodří znajduje się przede wszystkim w terasie zalewowej Odry, także w płaskim i szerokim rzecznym dnie, które jest przez tysiące lat tworzone rzeką. Jednym z wyraźniejszych zjawisk w Poodří są rozlewy, to znaczy okres kiedy rzeka wyleje się za brzeg i do szerokości zaleje równinne okolice. Ze względu na mały spad nie są powodzie specjalnie dramatyczne, trwają parę dni, niż woda ścieknie z powrotem do rzeki albo wsiąknie. Są ale bardzo ważnie dla zachowania mokrawego charakteru terasowej krainy. Właśnie naturalny reżim corocznych powodzi jest jednym z powodów dlaczego udało się zachować część terenu w stanie innym niż jego szerokie okolice. V terasie Odry są tylko małe zabudowania, zasiedlenie było zakładane z dala od rzeki i jest tak do dziś.

 

Wyżej na cieku Odry ani na jej dorzeczach nie była wybudowana żaden ważniejszy zbiornik wodny i dlatego powodziowe przelewy nie są w ogóle ograniczane. Przestrzeń terasy v Poodří jest tak naturalnym rozlewnym terenem, który swą zdolnością retencyjną pomaga tłumić wielkie powodzie. Na obydwu brzegach Odry są przeważnie łąki – powiązany kompleks zalewanych terasowych łąk jest największym w Czechach. Charakter ich nie jest wcale jednakowy, dlatego że na łąkach są różne płytkie spadki i współczynniki wody są tak zmienne. Są utrzymywane koszeniem maszynowym, w większości dwa razy w roku. W najcenniejszych częściach Poodří ograniczone jest nawożenie łąk i aplikacja chemicznych substancji. W przeszłości nie zawsze tak było i mało tego często były powtórnie przeorane, właśnie dlatego się gatunkowo bogatsze łąki znajdują tylko miejscami. Inaczej są na tym lasy.

 

Choć Poodří ma najmniejsze zalesienie ze wszystkich terenów chronionych, niecałe 10%, lasy mają przeważnie naturalny skład gatunkowy drzew. W takich wysokościach około 250 n. p. m. dominują twarde łuki z dębami, jodłami, jesionami, lipami i klonami. Dookoła rzeki w wilgotniejszych częściach, znajdują się miękkie łuki z wierzbami, topolami i olchami. Lasy są, aż na wyjątki w rezerwatach przyrody, gospodarczo wykorzystywane, ale intensywność ścinki jest ze względu na małe rozmiary nieduże. Około 100 ha lasu jest zostawione samowolnemu rozwojowi bez ingerencji człowieka.

 

CHKO Poodří

 

Zalesienie Poodří znacząco zwiększa rozrzucona i liniowa zieleń, to jest grupa drzew na brzegach stawów, w okolicach cieków wodnych i opuszczonych ramion rzecznych i koryt i dalej są to osamotnione rosnące drzewa na łąkach z rozłożystymi koronami. Dlatego miejscami ma teren charakter przypominający park angielski.

 

Naturalnie i terytorialnie bardzo wysoką wartość w Poodří mają stawy, w większości koncentrowane do systemów stawowych. Budowanie stawów ma w Poodří długą tradycję, pierwsze wzmianki o wykorzystywaniu stawów w terasie Odry pochodzą ze średniowiecza. Staraniami średniowiecznych gospodarzy było wykorzystanie terenów w bagnistej terasie. Stawowe koryto Oderská strouha (Mlýnka), które zaczyna u Studénki i kończy w Ostravě, jet dowodem na doświadczenie ówczesnych gospodarzy. Koryto które nawadniało i do dziś nawadnia rząd stawów i młynów, jest nie tylko wyjątkowym technicznym dziełem ale za setki lat wpisał się do terenu na tyle, że dziś jest cenną częścią przyrody a niewiedzący można nawet nie poznają że chodzi o dzieło ludzkich rąk. Stawy rybne są wykorzystywane gospodarczo, ale na wybranych nastawione są warunki ochrony ich naturalnej wartości. Stawy są cennymi biotopami dla niektórych gatunków roślin wodnych a miejscami wykorzystują je ptaki wodne jako lęgowiska lub do odpoczynku na wiosnę lub jesień. Powiązane są również z wielką ilością wyjątkowych gatunków roślin.

 

Brama Morawska jest korytarzem migracyjnym, który ptaki wykorzystują od dawna. Swą wielkością są chyba najbardziej widoczne dzikie kaczki. W okresie migracji możemy zobaczyć klucze ze setkami osobników a część z nich ma gniazda w Poodří.

 

Jesień w CHKO Poodří

 

W wyższych częściach terytorium za brzegiem terasy Odry są w większości pola i zabudowania gmin, które tworzą wolne przejście do okolicznej krainy. Poodří tworzy tak wyjątkową zieloną wyspę w Morawskiej bramie i ma znaczenie i w międzynarodowym rozmiarze, dlatego że jest przecież tzw. Ramsar site to znaczy terenem włączonym do całoświatowej umowy o ochronie bagien. Dalej Poodří jest częścią europejskiego zbioru Natura 2000 jako europejska znacząca lokalizacja i teren występowania ptaków.

 

CHKO Poodří nie jest zamkniętym terenem, gdzie jest wstęp zabroniony, zupełnie odwrotnie zdyscyplinowani i ostrożni turyści są witani. Dla nich były wybudowane ścieżki edukacyjne i Dom przyrody w Bartošovicach z wewnętrzną i zewnętrzna wystawą i stacją pomocy wolno żyjącym zwierzętom. Zarządcami ochrony przyrody jest Agentura ochrany přírody a krajiny ČR z dwoma oddziałami, w Ostravie i Studence, gdzie mogą interesanci kierować swoje pytania. Następnym źródłem informacji są strony internetowe i profil na Facebooku.

 

Autor: Radim Jarošek

Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, regionální pracoviště Správa CHKO Poodří